Bomen die in een stad staan zorgen voor een algemeen gevoel van welzijn. Maar dat niet alleen. Ze leveren ecosysteemdiensten. Dat wil zeggen dat wij mensen voordeel hebben door hun aanwezigheid.
Een ecosysteem is het geheel van planten, dieren, bacteriën en schimmels in een bepaalde omgeving en kan groot of klein zijn. Binnen zo’n ecosysteem zijn één of meer voedselketens. Het geheel aan voedselketens noem je een voedselweb.
In 2005 plaatste de VN het begrip ecosysteemdiensten op de internationale beleidsagenda. Een ecosysteemdienst is daar gedefinieerd als een voordeel dat door een ecosysteem aan mensen wordt geleverd.
Voordelen die bomen ons brengen zijn:
- Watermanagement: bomen houden neerslag vast met hun bladeren en takken. Als dit teveel wordt geven ze een deel terug aan de bodem via de takken en stam. Bovendien valt water via het blad met vertraging op de grond, wat de afgifte van het water aan de bodem beter spreidt. Een volwassen, gemiddeld grote boom kan 200 tot 400 liter water in de kroon vasthouden.
- Verkoeling: de bladerkroon werpt schaduw en vermindert daarmee de opwarming van de ondergrond en dus ook de warmte-afgifte aan de omgeving. Daarnaast onttrekken grote bomen voor de verdamping van water warmte aan de lucht.
- Verminderen van verontreinigingen: bomen vangen zo’n 5 tot 10 % van het uitgestoten fijnstof weg. Naaldbomen zijn effectiever dan loofbomen omdat zij fijner vertakt zijn en groen blijven in de winter. Loofbomen vangen juist beter gasvormige verontreinigen op. De plek van bomen speelt overigens wel een rol want zij kunnen ook juist circulatie tegengaan waardoor verontreinigingen in straten blijven hangen. Zo zullen de bomen in een park als buffer fungeren tegen verontreinigingen maar zullen bomen met dicht bladerdak boven een drukke straat de verontreiniging vasthouden, wat het groene tunnel effect wordt genoemd.
- Vastleggen CO2 en koolstof: Gemiddeld grote bomen leggen zolang ze groeien per jaar ongeveer 22 kilo koolstof vast in het hout van de stam, takken en de wortels. Als ze doodgaan wordt dit weer afgegeven. Een boom van ongeveer 50 jaar kan in die tijd wel een ton CO2 vastleggen. Bij het omzetten van CO2 in suiker produceren bomen als restproduct het voor ons zo belangrijke zuurstof.
- Biodiversiteit: een boom is in feite een ecosysteem op zich: hij biedt nest- slaap- en schuilgelegenheid voor vogels. In oude bomen vinden we vleermuizen en onder de schors overwinteren allerlei insecten. In het voorjaar biedt een bloeiende boom nectar aan bijen en zweefvliegen. Op de boom kunnen mossen en schimmels groeien. De biodiversiteit in ons land staat er slecht voor: van heel Europa is in Nederland de biodiversiteit het meeste achteruitgegaan.
Op de website van de Wageningen Universiteit staat het volgende:
“Vrijwel alles wat we eten, is direct of indirect te herleiden tot biodiversiteit – wild of gedomesticeerd. Het gros van onze bouwmaterialen, medicijnen en industriële grondstoffen betrekken we van biologische hulpbronnen. Veel vormen van toerisme draaien voornamelijk om natuur. Biodiversiteit vertegenwoordigt dus een enorme economische waarde”, benadrukt Jones-Walters. De VN-Biodiversiteitsconventie verwoordt het als volgt: “Minstens 40 procent van de wereldeconomie en 80 procent van de behoeften van arme bevolkingsgroepen is afhankelijk van biologische hulpbronnen. Bovendien: hoe rijker de biodiversiteit, hoe groter de kans op medische ontdekkingen, economische ontwikkeling en aanpassing aan nieuwe uitdagingen zoals klimaatverandering.”
Gemeenten denken soms meer na over diversiteit bij de aanplant van bomen. Wel zouden ze strengere voorwaarden kunnen stellen als het gaat om het kappen van gezonde bomen. Als stadsbewoner met een tuin kun jij ook bijdragen om de stad leefbaar te houden voor mens, plant en dier. Laten we blij zijn met bomen in plaats van ons te ergeren aan het blad dat in de herfst valt. Kinderen vinden die bergen bladeren heerlijk om door heen te klossen. Bladeren zijn ook voedsel voor de bodem en de daar in levende diertjes en organismen.
Wat kun je in je tuin doen?
- Haal tegels weg uit je tuin en plant daarvoor in de plaats een heg of een struik met bessen.
- Plant een geschikte boom in je tuin (zie mijn blog “bomen voor de kleine tuin”)
- Kap geen gezonde bomen omdat je vindt dat ze overlast geven. Probeer er anders naar te kijken: deze boom levert jou en de levende natuur diensten.
- Laat dood hout liggen in de tuin: ook hier leven allerlei diertjes en organismen op.
Gemeenten kunnen op onderstaande tabel van de WUR zien welke bomen welke diensten leveren:
Wil je meer lezen over bomen? Zoek dan in het zoekvenster op bomen
