Nee, ik bedoel dus niet de reclame over die taaie pizzabodem. Deze post gaat over de bodem onder onze voeten waar helaas maar al te vaak geen leven meer inzit. Met name oudere tuiniers op moestuinen spitten vanuit volle overtuiging elke winter de boel weer om. Maar ook in wat je siertuin had moeten zijn is het betegelen en netheid naast het gebruik van bestrijdingsmiddelen de grootste vijand van het bodemleven.
Op mijn nieuwe volkstuin kwam een tuinierende buurman mij de goedbedoelde raad geven om in de winter de grond om te spitten. Verschillende tuinen lagen er al kaal en zwart bij. Ik schat dat een derde van de tuiniers deze zware taak elk jaar plichtsgetrouw uitvoert. Dit doen zij om van het onkruid af te zijn, de jaarlijks aangebrachte mest onder te werken en een luchtige bodem te krijgen.
Mijn buurman informeerde of ik soms van onkruid hou. Ik vertelde hem dat ik ecologisch wil tuinieren en daarom stukken onkruid met karton bedek en groenbemesters zaai. Ik vermoed dat hij het met lede ogen aanziet, en mijn wijze van tuinieren zal beoordelen met: “Zie je wel, het werkt niet.” Dat moet dan maar, ik wil dit stukje grond heel maken in plaats van kapot. Zelfs als de veenmollen straks actief worden en aan de worteltjes van groente gaan knagen. Ieder zijn deel…
Ik las dat behalve dat slapende onkruidzaden door het spitten juist omhoog worden gewerkt en ontkiemen door het licht, ook de bodemlagen verstoord raken. De bodem wordt meestal gezien als een min of meer inactief organisme, maar het tegendeel is waar. Op en in de grond leven bodemdieren en organismen die zorgen voor een belangrijk kringloopproces.
De meeste bodemorganismen leven op of in de bovenste laag van de grond. Daar vinden zij voedsel zoals bijvoorbeeld dode planten en dieren. Het kringloopproces omvat het verkruimelen van organisch materiaal en mineralisatie. Duizendpoten, pissebedden en bepaalde regenwormen verkruimelen het grovere materiaal. Daarna is het de beurt aan springstaarten, schimmels, bacteriën en talloze micro-organismen die zorgen voor verdere afbraak, de mineralisatie, waardoor planten de voedingsstoffen die hieruit vrijkomen kunnen opnemen. Het moeilijker te verteren organisch materiaal is belangrijk voor verbetering van de bodemstructuur. Geen organisch materiaal in de bodem zorgt dat de bodem geen water doorlaat of vasthoudt , geen lucht doorlaat en verstuift.
De rol van planten
In een video van Marc Siepman leer ik het volgende:
In de natuur vind je geen onbegroeide bodem. Zodra er verstoring optreedt en er een kaal stuk grond is groeien daar binnen de kortste keren pioniersplanten. Dit zijn 1-jarige planten die snel biomassa produceren zodat het bodemleven wordt gevoed. Pioniersplanten herstellen onbalans en vullen tekorten in de bodem aan. De paardenbloem bijvoorbeeld haalt met zijn lange penwortel calcium naar boven. Door verzuring van de bodem hebben veel vogels calcium tekort met als gevolg zwakke, breekbare eierschalen en jongen die al in het nest hun poten breken. Signaalplanten geven aan waar een tekort aan is in de bodem.
In mijn moestuin groeide veel vogelmuur. Dit wijst op een stikstoflrijke, wat verstoorde bovenlaag die wel goed gemineraliseerd is. Je kunt vogelmuur oogsten en eten als aanvulling in een salade of verwerken in een stamppot of omelet.
Inheemse planten, welke wij meestal onkruid noemen, zijn vaak waardplanten voor bepaalde insecten en dus een schakel in de keten van biodiversiteit. Hoe rijker de biodiversiteit, hoe meer veerkracht er is en je dus minder kans op plagen hebt.
Wanneer er kunstmest wordt gebruikt geef je de planten een overdaad aan voedingsstoffen waardoor de plant in feite uit zijn krachten groeit. Hij krijgt slappe, waterige stengels en bevat veel aminozuren die insecten en schimmels aantrekken.
Wil je de video van Marc Siepman zien? Klik dan hier
De bodem in Nederland
Onderzoek laat zien dat de Nederlandse bodem op steeds meer plekken verstoord is. Daar gaat het niet goed met het bodemleven. De voornaamste oorzaken zijn:
- Landbouw. (Doodspuiten van gewassen, monoteelt, braak liggen van grond)
- Veel mest gebruik
- Verdichting van de bodem door zware machines
- Ploegen verstoort de bodem en de netwerken die het bodemleven heeft opgebouwd
- Droogte
In de stad:
- Onder wegen, tegels en gebouwen kunnen bodemdieren niet leven
- Waar veel steen is wordt het heel heet en gaat het bodemleven kapot
- Bij het bouwrijp maken van grond wordt dit afgegraven en elders gestort: verstoring op 2 plaatsen.
Het bodemleven in je tuin verbeteren:
- Haal tegels weg en zorg voor meer groen op die plek.
- Kies voor meer verschillende soorten planten, zoals bodembedekkers
- Maak het niet te netjes: het bodemleven houdt niet van aangeharkte tuinen
- Kies voor meer inheemse plantensoorten
- Kies voor biologische planten bij goede kwekers
- Gebruik geen chemische middelen maar ook geen huishoudelijke middelen zoals azijn. Deze zijn net zo schadelijk voor het bodemleven.
Het bodemleven beslaat zo’n 25 % van de totale biodiversiteit. Voor mij is dat een reden om daar respectvol mee om te gaan.
Dit is een goed moment om meer te leren over onkruid en over de bodem. De Tuinschool.online biedt verschillende cursussen aan die je op elke moment kunt volgen in je eigen tempo.
Wil je meer leren over onkruid? Volg dan de onkruidcursus van de Tuinschool.online. Klik hier voor meer informatie en opgave.
Wil je weten waarom planten het niet goed doen in je tuin en hoe je de bodem gezonder maakt? Anne Marie van Dam’s credo:” ik geloof niet zo in groene vingers, als wel in vieze vingers.” Voor meer informatie klik op:
De Tuinschool.online biedt ook inspirerende moestuincursussen door Moestuinmeisje. Op de links hieronder lees je meer en kun je je opgeven.
